Kieviten kweek in vrijheid en gevangenschap

Tekst: Jeu Smeets Foto’s: Wikimedia

In mijn jonge jaren (geboren 1940) was hetnormaal dat bij ons thuis op de boerderij,groot 16 ha waarvan de helft weiland, in het voorjaar 3 of 4 koppels kieviten broedden. Volgens diverse onderzoeken is het kievitenbestand sinds 1980 met de helft teruggelopen. De kievit staat weliswaar nog niet op de lijst van bedreigde soorten,maar als de aantallen jaarlijks terug blijvenlopen met 2 à 3 % zal dat niet lang meer duren. Als je tegenwoordig eens rondfietst in de buitengebieden zie je ze nog wel regelmatig, maar de aantallen van jaren geleden, Ho maar !!!

De kievit wordt in grote trekken altijd een weidevogel genoemd, maar hij kan op bouwland ook goed uit de voeten en weet daar ook aardig zijn kostje bij elkaar te scharrelen. De kievit is in zijn voortbestaan eigenlijk alleen afhankelijk van bodemdieren als wormen en emelten (de larve van de langpootmug), oorwurmen, pissebedden, slakjes en ander ongewerveld klein spul wat net onder of op de bodem leeft en verder nog een beetje plantaardig spul. Grof gezegd 90 % dierlijk en 10 % plantaardig voedsel.

De kievit is bij ons eigenlijk een jaarrond vogel, alleen als de vorst de grond ondoordringbaar maakt en alles wat bovengronds rondkruipt een veilig heenkomen heeft gezocht, vertrekken ze naar de zuidelijker gelegen vorstvrije gebieden. Verder dan Zuid-Frankrijk en Spanje zullen ze in principe nooit gaan en lleen onder extreme omstandigheden is het wel eens voorgekomen dat ze Noord- Afrika bereikten. Als kieviten al op trek gaan dan komen ze in grote aantallen bij elkaar en zijn dan bij het foerageren meestal in gezelschap van een heleboel spreeuwen en vullen ze elkaar op een of andere manier aan bij het voedsel zoeken. Het aantal kieviten kan in zachte winters nogal schommelen voor wat betreft vogels die hier overblijven, omdat de normale aantallen hier aanwezig worden aangevuld met vogels uit Scandinavië en Oost-Europa waar de winters veel strenger zijn dan bij ons. De kievitdichtheid is in Nederland, als laagland, het gehele jaar door dan ook het hoogste van alle Europese landen. Het verspreidingsgebied van de kievit is zeer uitgestrekt. Zuidelijk van Noordwest-Marokko, Zuid-Europa, het nabije Oosten, noordelijk tot Oost-Siberië, Rusland, Scandinavië (behoudens het meest noordelijke gebied) en via Groot-Brittannië zuidwaarts en alles wat daar tussen ligt. Kieviten hebben een duidelijke voorkeur voor het vlakke land, maar ze bewonen ook bergweiden en veengebieden in middelhoge gebergten. De kievit meet gemiddeld zo’n 32 cm. en is daarmee ongeveer duifgroot. De vogel heeft een parmantige kuif en over zijn zwarte verenpak ligt een staalgroene glans die vooral in het zonlicht duidelijk tot uiting komt. Het vrouwtje is hetzelfde getekend maar heeft een aanzienlijk kleinere kuif en heeft minder glans op haar veren. Kieviten bakenen een territorium af dat fel wordt verdedigd t.o.v. soortgenoten. Met zijn luidruchtige acrobatische toeren in de lucht, waarbij buitelingen en kopje over rollen vaak te zien zijn, geeft het mannetje duidelijk de grenzen van zijn territorium aan. Als het gevaar voor eieren of jongen te groot wordt simuleert de oudervogel een gebroken vleugel om een rover van het nest weg te lokken. Kieviten hebben normaal slechts één broedsel per jaar met in doorsnee vier eieren, maar als een nest verloren gaat wordt gemakkelijk een volgend legsel geproduceerd. Hiervan werd in de noordelijke provincies vroeger geprofiteerd door het rapen en het consumeren van de eieren.

Het was voorheen zelfs een sport om het eerste kievitsei te vinden en aan te bieden aan de Koningin en toen dat uit de gratie raakte aan de Commissaris van de Koningin in Friesland. Als deze vogels broeden, wisselen man en vrouw elkaar af, waarbij het vrouwtje toch wel het grootste deel voor haar rekening neemt. Omdat bigamie bij de kieviten regelmatig voorkomt en het mannetje dan twee of drie vrouwtjes ter beschikking heeft, zijn deze dan wel genoodzaakt om de eieren alleen uit te broeden omdat manlief eenvoudig tijd te kort komt, omdat hij een veel groter gebied moet verdedigen. Het nest van de kievit bestaat uit een klein in de grond uitgehold kommetje, bekleed met wat grasjes en soms ook steentjes. De eieren worden, afhankelijk van het weer tussen de 24 en 28 dagen bebroed. De kuikentjes, die een bijzonder goede schutkleur hebben, verlaten vrij snel na het opdrogen het nest en zijn dan ook al direct snel ter been en in staat de oudervogels te volgen. Met 35 tot 40 dagen zijn jonge vogels volledig zelfstandig. In gevangenschap is relatief weinig ruimte nodig om een koppel tot broeden te brengen. Op 6 m2 zijn al successen geboekt in dat opzicht, al moet de ruimte wel enigszins aan kievitseisen zijn aangepast. Een enigszins beschutte volière met een gedeelte gras, een deel kiezel en een waterplasje, meer vragen ze niet. Natuurlijk is een grotere, met netten overtrokken weide een betere gelegenheid. Een andere bijkomstigheid is dat deze vogels bij het opvliegen loodrecht starten en dus steeds tegen de bovenkant van de volière aanvliegen en dat schijnen ze niet af te leren. Met het aan één kant knippen van de vleugelpennen kan dat probleem opgelost worden en raakt de bovenkant en de mooie kuif niet beschadigd. Het gezelschap van andere vogels verloopt probleemloos, ook met andere soorten weide- en waddenvogels. Het zijn, eenmaal gewend aan hun verblijf, rustige vogels. Als ze echter een volière voor zichzelf hebben schijnen de broedresultaten te verbeteren en het broedproces verloopt dan zoals in de vrije natuur.

Als voedsel dienen een goed universeelvoer, gemalen eendagskuikens, regenwormen, meelwormen en hardgekookt ei. Maar ook pellets (brokjes) voor wadvogels bewijzen goede diensten. Kieviten staan niet in een Bondsvraagprogramma, maar dat kan nog komen. De kievit is een streng beschermde vogel die geringd moet worden met een 5,5 mm ring.