Wilde planten: Valeriaan (Valeriana Officinalis L) 

door Jo van Rooij           

De valeriaan is een lid van de valeriaanfamilie. Het is een grote plant die niet zelden een hoogte van 200 cm. bereikt. Meestal blijft hij tussen de 80 en 100 cm.

Deze oude geneeskundige plant wordt ook vandaag de dag nog op verschillende manieren als kalmeringsmiddel gebruikt. Hiervoor wordt de wortelstok (Radex Valerianae) gebruikt. De bladeren zijn samengesteld en bestaan uit 9 tot 21 blaadjes (zelden meer) welke lancetvormig tot eirond zijn. Door ze te drogen krijgt de valeriaan zijn typisch kruidige geur. De geur van zowel de wortel als de bloem lokt katten aan. Reeds in de middeleeuwen werd de vale­riaan als geneesmiddel gebruikt tegen vele ziekten. Zo wordt vaak de genezing van epilepsie eraan toegeschreven. Uit de wortel wordt een middel gemaakt dat krampwerend en zenuwstil­lend werkt. Ook regelt het de hartwerking bij nerveuze klach­ten. Verder vermindert de prikkelbaarheid van het centrale zenuw­stelsel en werkt het op de hersenschors van de grote hersenen. Daarom wordt er ook een slaapmiddel van gemaakt. Men kan van de wortels thee trekken of een tinctuur maken. Men gebruikt een theelepel fijn gesneden wortel, in 250 cc kokend water en laat dat 5 minuten doorkoken. Laat het enige tijd trekken, dan afkoe­len en zeven. Het kan warm gedronken worden, vóór het slapen gaan. Men mag anderhalf uur vóór en ná het gebruik niet eten. De tinctuur wordt gemaakt uit een theelepel gehakte wortel en vijf theelepels alcohol van 60%. Gebruik een theele­pel tinctuur in een glas water als drank tegen nerveuze klachten op de maag. 

Waar komt het voor?

Deze overblijvende plant met wortelstok treffen we aan in vochtige bossen, langs sloten en bij voorkeur langs graslanden, op natte voedselrijke leemachtige grond. In Nederland is het een algemene soort. 

De hoogte

De hoogte van de valeriaan is erg variabel en ligt tussen de 30 en 170 cm. Soms nog wel hoger, tot zelfs 2 meter. Bij de echte valeriaan zijn alle bladeren in een aantal blaadjes onderverdeeld. Bij de kleinere valeriaan zijn alleen de stengelbladeren verdeeld. 

De bloeitijd

De valeriaan bloeit van mei tot september, met vleeskleurige of roze bloemen. Deze hebben meeldraden en stampers. Alle bloemen hebben een sterke geur die echter niet door alle mensen even sterk wordt waargenomen. 

Als vogelvoer

Voor onze vogels kan men eigenlijk alleen  de rijpe en halfrijpe vruchten gebruiken. In halfrijpe toestand eten de vogels het wel gemakkelijker dan in droge vorm. De valeriaan is eigenlijk een giftige plant, maar toch kan men de gehele stengel aan de vogels geven; wél met mondjesmaat. Men kan ze het beste in een klein bosje aan het dak van de volière hangen en het is schitterend om te zien hoe de vogels hun best doen om al de zaden te bemachtigen.  

Werkzame bestanddelen

Deze plant heeft vele geneeskrachtige eigenschappen in de wortelstok. Dit wordt toegeschreven aan de etherische olie met esters van valeriaanzuur en alcaloïden. 

Welke vogels eten deze zaden?

Ook deze zaden moeten de vogels leren eten, wat even zal duren, maar als u hen de kans geeft zult u zien dat een heleboel van uw grote parkieten zoals Halsbanden, Rosella's, Konings, Roodvleugels en Twenty Eight er toch van gaan eten. En dat zal hun gezondheid en conditie zeker ten goede zal komen.